ارشدان مدیریت آموزشی

مدتى است برخى كشورهاى جهان به تأسيس مدارس الكترونيكى يا آنچه در ايران مصطلح شده مدارس هوشمند دست زده اند. الگوى اوليه اين مدارس از كشور انگليس گرفته شده است و كشور مالزى يكى از پيشتازان ايجاد اين مدارس به شمار مى رود. با اين رويكرد ايران هم اخيراً طرحى را در سه مدرسه اجرا كرده است.(4)

در سال 1996، نخست وزير مالزي به همراه هيات هفت نفره‌اي از كارشناسان اين موضوع را مورد توجه قرار داد وهفت هدف و چشم انداز را در اين رابطه مورد نظر قرار داد همچنين مباحث Smart school، Smart card و مدارس هوشمند يكي از چشم اندازهاي بلند مدت كشور مالزي بود. ذوقي‌پور ابراز داشت: اين نخست وزير مالزي براي شروع اين كار سه مدير مدارس هوشمند انگليسي و بيل گيتس را با قيمت بالا به عنوان مشاوره پذيرفت كه در قدم اول 90 مدرسه را در برنامه‌ قرار دادند، واظهار اميدواري كردند كه در سال 2020 بتوانند 9 هزار مدرسه‌ي مالزي را هوشمند كنند.(3)

مدرسه هوشمند رويكرد جديد آموزشي است كه با تلفيق فناوري اطلاعات و برنامه هاي درسي، تغييرات اساسي در فرآيند ياددهي و يادگيري را به دنبال خواهد داشت. در اين رويكرد نقش معلم به عنوان راهنما و نه انتقال دهنده دانش، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال، خلاق، نقاد و مشاركت جو، به جاي عضوي منفعل و مصرف كننده دانش و نظام ارزشيابي، به صورت فرآيند محور نه نتيجه محور، تغيير خواهد نمود. مدارس هوشمند تحولي عظيم را در نظام هاي آموزشي به دنبال خواهند داشت، به نحوي كه دانش آموزان قادر خواهند بود فناوري اطلاعات را در تمامي زمينه هاي آموزشي، از جمله مديريت و برنامه كلاس درسي به كار ببندند.

هدف نهايي از فعال نمودن مدارس هوشمند ، تربيت نيروي كاري مجهز به مهارتهاي رايانه اي و سواد اطلاعاتي است كه بتوانند نيازهاي زندگي در دنياي اطلاعاتي جديد را برآورده كنند. رويكرد مدارس هوشمند رويكردي جامع و تلفيقي است. از‌ آن جهت "جامع" است كه به منظور بـرآوردن نيـازهاي دانـش آمـوزان با روشهاي يادگيري متفاوت و استفاده از ابزارهاي چندرسانه اي (بصري، كلامي، شنيداري و عملي) تلاش خواهد شد تا زمينه رشد همه جانبه استعدادهاي دانش آموزان را تدارك ببيند و  به اين دليل "تلفيقي" است كه به جاي استفاده ابزاري از فناوري اطلاعات، با تلفيق ميان برنامه هاي درسي و روش ها و شيوه هاي يادگيري، نسبت به كارآمد و اثربخش نمودن نظام آموزشي اقدام گردد. به علاوه مدل هاي آموزشي مدارس هوشمند شركت فعالانه دانش آموزان را طلب مي كند

مدارس هوشمند محيط همكاري و رقابت هستند و مواد آموزشي و تمرينات جهت بسط اين مهارتها در دانش آموزان طراحي شده اند. به عبارت ديگر مدارس هوشمند شامل اجزاي درهم تنيده اي است كه به منظور انگيزش حس كنجكاوي دانش آموزان و مشاركت فعال آنها طراحي شده اند تا با هماهنگ نمودن تلاش دانش آموزان، معلمان و مديران در محيطي جامع و تلفيقي، نسبت به برآورده نمودن تمامي نيازهاي آموزشي افراد اقدام نمايند.

سناريوي اصلي مدارس هوشمند ، فراتر از صرف تعامل دانش آموزان، با استفاده از آخرين تكنولوژي روز مي باشد. به جاي آموزش انفرادي، دانش آموزان  به طور فيزيكي يا مجازي در تيمها فعاليت مي كنند. معلمان نيز به عنوان تسهيل كنندگان فرايند آموزشي فعاليت کرده و دانش آموزان را در راستاي كسب دانش هدايت مي كنند. فراگيران فعال، مي توانند با سرعت بيشتري به سمت مطالب جديد و پيچيده تر پيشرفت كنند در حاليكه فراگيرانِ كندتر تا زمانيكه آمادگي كامل پيدا كنند ادامه مي دهند به طور خلاصه، هر كس داراي فرصتي عادلانه جهت آموزش، متناسب با توانايي و سرعت خويش مي باشد.(5)

آموزش رايج در مدارس کشور، يک آموزش سنتي و يا به عبارت ديگر آموزش فقط شنيداري مي باشد. حداکثر اقدام تصويري در خصوص موضوعات مورد آموزش، نصب بعضي پوسترهاي رنگي بر روي تخته سياه کلاس مي باشد. در روش ديداري- شنيداري سعي مي شود آموزش به کمک فيلم ، انيميشن، نماهنگ و ... ارائه گردد. در اين روش ماندگاري مطلب قريب به 20 سال مي باشد در حالي که ماندگاري مطلب در روش شنيداري حداکثر 6 ماه است. در ضمن در روش ديداري- شنيداري مطالب علمي در محيطي جذابتر و در مدت زمان کمتر قابل انتقال است . در مدارس معمولي، طرح درس معلم شامل مجموعه اي از دستورالعمل ها، برنامه هاي درسي، سؤالات تمرينات اضافه، امتحانات کلاس و ... مي شود. اما در مدارس چندرسانه اي علاوه بر اين موارد، معلم از مواد آموزشي چندرسانه اي شامل فيلم، عکس، صدا، اسلايد و ... استفاده مي کند تا کيفيت و ماندگاري آموزش را ارتقا بخشد. اين قدم اول در راه حرکت به سمت مدارس هوشمند است.)1)

تعاريـف :

تعريف مفهومي : مدرسه هوشمند مدرسه اي است كه جهت ايجاد محيط ياددهي - يادگيري و بهبود نظام مديريتي مدرسه و تربيت دانش آموزان پژوهنده طراحي شده است .

مدرسه هوشمند مدرسه فيزيكي است كه كنترل و مديريت آن مبتني بر فناوري رايانه و شبكه مي باشد و محتواي اكثر دروس آن الكترونيكي و سيستم ارزشيابي و نظارت آن هوشمند است .(6)

در چنين مدرسه‌اي يک دانش‌آموز هوشمند ، با صرف وقت بر روي موضوعات به‌شکل مستمر، منابع و قابليت‌هاي اجرايي خود را توسعه و تغيير مي‌دهد و اين نکته‌اي است که به مسؤولان مدرسه اجازه مي‌دهد تا با توجه به تغييرات به‌وجود آمده و افزايش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آن‌ها را براي اخذ اطلاعات جديد آماده نمايند.(9)

 

مدرسه هوشمند موسسه آموزشي است كه درجهت فرآيند يادگيري وبهبود مديريت به صورت سيستمي نظام يافته بازسازي شده تاكودكان را براي عصر اطلاعات آماده سازد0

دراين مدرسه كنترل ومديريت آن مبتني برفناوري رايانه وشبكه مي باشد ومحتواي اكثر دروس آن الكترونيكي و سيستم ارزشيابي و نظارت آن است 0

 

 

فلسفه   :

                1- چرا مدرسه هوشمند طراحي كنيم؟

                2- ويژگي هاي مدارس هوشمند چيست ؟

                3- لزوم تجديد نظر درامر آموزش وپرورش چيست ؟

                4- عوامل موفقيت درايجاد وعملياتي كردن مدارس هوشمند چيست؟

   فلسفه سيستمي ازطريق دانش تفكرومنطق موجب گسترش بينش مي شود، فلسفه سيستمي برتجديدنظر وجهان بيني منجرمي شود كه جهت گيري آن توسعه گرايي ، روش تفكر فعال ، غيرخطي ، تركيب محور و كل گرا است 0

مدارس هوشمند رويكرد جديد آموزشي است كه با تلفيق فناوري اطلاعات و برنامه هاي درسي ، تغييرات اساسي درفرايند ياددهي ويادگيري را به دنبال خواهد داشت 0 دراين رويكرد نقش معلم به عنوان راهنما ونه انتقال دهنده  دانش ، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال ، خلاق ، نقاد ومشاركت جو، به جاي عضوي منفعل ومصرف كننده دانش و نظام ارزشيابي به صورت فرايند محور نه نتيجه محور ، تغييرخواهد نمود0

مدارس هوشمند از دستاوردهاي مهم توسعه فناوري اطلاعات دربرنامه هاي آموزش و پرورش مي باشد كه فوائد وآثار ونتايج آن نه تنها درمحيط آموزشي تاثيرات خود را خواهد داشت بلكه تحولي نوين همراه باتجارب واقعي محيط زندگي دانش آموزان و فرداي آن ها  خواهد بود، درقرن بيست و يكم تصور آن است  كه دانش آموزان به جاي كيف هاي مملو از كتاب هاي درسي حجيم ، با كامپيوترهاي كيفيLaptap  سركلاس درس حاضر خواهند شد0 امكان دسترسي آن ها به اطلاعات نامحدود را فراهم خواهد ساخت0 امتحانات از طريق رايانه انجام خواهد شد ودانش آموزاني كه به علت بيماري نتوانند دركلاس درس حاضرشوند، قادرخواهند بود درمنزل از طريق رايانه ها درس هاي خود را دنبال كنند0

 

 درمدرسه هوشمند فلسفه آموزشي براين موضوع تاكيد دارد كه هركس بيشتر توانايي دارد  مي تواند بيشتر يادبگيرد و برنامه آموزشي طوري طراحي مي گردد كه تمامي نيازهاي متفاوت و توانايي هاي دانش آموزان را پوشش دهد0

تحولات  علمي درسال هاي اخير به خصوص درزمينه فناوري اطلاعات لزوم تجديد نظردرامرآموزش وپرورش را صد چندان نموده است تا بتوان از اين طريق همگام با تحولات علمي و اطلاعات هزاره جديد حركت نمود0

 

تئـــوري   :

 تئوري سيستم ها براي طراحي ، توسعه وحل مشكلات سيستم ها براي طراحي  سودمند مي باشد0شناخت دانش آموزان نوجوانان كه وارد مدرسه هوشمند مي شوند از لحاظ حيطه هاي شناختي - عاطفي و رواني حركتي ضروري است و فرايند ياددهي يادگيري به گونه اي بايد طراحي شود كه رشد همه جانبه ومتعادل دانش آموزان را درنظر بگيرد0 برنامه درسي بايد بطور گسترده اي نيازها و استعدادهاي دانش آموزان مختلف را دربرگيرد0

 براساس تحقيق ارائه شده توسط آقاي ديويد پركينز(  David perkins ) از دانشگاه هاروارد كه نقش اوليه را درطراحي وتوسعه مدارس هوشمند smart schooL ايفا كرده داراي 8 اصل ياتئوري اساسي يادگيري مي باشد كه عبارتنداز :

1-  مدرسه به عنوان سازمان يادگيري : مدرسه نه فقط براي دانش آموزان بلكه براي معلمان مديران وحتي اولياي دانش آموزان نيز محيط يادگيري است و سازمان يادگيري مدارس هوشمند به نحوي است كه دريك فرايند طبيعي از تعيين هدف ها ، محتوا ، ارزشيابي و نحوه نظارت برخود و خلق سيستم پويا كليه اعضا مشاركت دارند0

 2- ارزشيابي يادگيري محور:  ارزشيابي برمحور يادگيري است  نه محصول وننتيجه كار به نحوي كه دانش آموزان ومعلمان را دريك فرايند درگيرنموده ونتيجه ارزشيابي برمحور كيفيت وكاربرد آن برروي دانش آموزان قرارمي گيرد وآزمون ها دربهترين شرايط به عنوان ابزار ارزشيابي به كاربرده مي شوند0

  3- دانش زايشي : درمدارس  هوشمند با ارائه محتواي مناسب بيش ترين تاثير را بررشد فكري وعملي دانش آموزان مي گذاردو به جاي مصرف  اطلاعات ودانش توسط دانش آموزان به توانايي توليد دانايي نيزمجهزمي شوند0

  4- تاكيد بردرك وشناخت اهداف : اهداف برنامه ها و فعاليت هاي مدارس هوشمند براي دانش آموزان قابل درك به نحوي كه خروجي هاي مدارس براساس اهداف از پيش تعيين شده تنظيم   مي گردند وبه همين منظور دانش آموزان ازمشاركت وهمراهي بيش تر ومناسب تري درامر يادگيري برخوردار خواهند بود0

5- تاكيد برهوش اكتسابي : تحقيقات ومطالعات نشان مي دهد كه با آموزش روش هاي تفكر ،     به ويژه روش هاي تلفيقي و روش هاي فعال تدريس دانش آموزان مي توانند از هوش و قدرت تفكر بالاتري درامريادگيري برخوردارباشند0

 6-  تاكيد برتدريس مهارت وانتقال : از ديگر اصول يادگيري درمدارس هوشمند ، استفاده ا ز فنون وروش هاي تدريسي است كه ضمن تقويت انگيزه آنان اوامر يادگيري شبيه سازي والگو گيري ازآن براي    آن ها فراهم گردد واين امر موجب مي شود كه دانش آموزان نسبت به انتقال اين مهارت به ديگران    به طور خودكار ا قدام نمايند0 اين نكته درفرايند يادگيري نقش بسيار مفيد وموثري را ايفا مي كنند0

  7- يادگيري محصول تفكراست : آماده سازي دانش آموزان براي تفكر زمينه منطقي نمودن امور را براي آن ها فراهم مي نمايد0

 8- شمول همگاني  : از دستاوردهاي تفكر خلاق ودرك عميق ازمسائل ، آماده نمودن  دانش آموزان وحتي معلمان درحل مشكلات پيچيده وغامض آموزشي است ، درمدارس هوشمند دانش آموزان ومعلمان اين علاقه را به راحتي بروز مي دهند وبا تكيه برخلاقيت ونوآوري وارائه روش هاي جديددرحل مشكلات اقدام مي نمايند0

              

باعنايت به شرايط يادگيري از ديدگاه گانيه دربحث مفاهيم محسوس ، شيوه آموزش ديداري - شنيداري وارائه موضوعات درسي و مطالب علمي بوسيله فيلم - انيميشن و.....  سريعتر يادگرفته مي شود0همچنين برونر ( broner  ) معتقداست يادگيري بطور مكانيكي انجام نمي شود بلكه فراگير فعالانه موضوعات راتجزيه وتحليل مي كند تا بتواند مسئله اي را كشف كند ( يادگيري اكتشافي) و آزوبل AzobeL  معتقد است انسان درذهن خود از كودكي قالبي را شكل مي دهد كه آنرا ساخت شناخت مي نامد، هرگاه موضوعات آموزشي با ساخت شناخت فراگير هماهنگي داشته باشد فراگير مطلب را يادمي گيرد0 اين يادگيري معني دار دربرابر يادگيري طوطي وار يا Rote قرارمي گيرد0

يادگيري درمدارس هوشمند به شكل سنتي وخواندن طوطي وار نيست بلكه يادگيري اكتشافي - معني دار وشناختي مطرح است 0  ديدگاه برنامه درسي مبتني برمعني دار بودن ومسووليت پذيري فرد درجامعه است 0

 

متدولــوژي   : 

   يا روش شناسي سيستمها مجموعه اي از الگوها و فنون و روشها وابزارهاي مورد استفاده درطراحي  مي باشد0شيوه وروش آموزشي مدارس هوشمند ديداري - شنيداري بوده و معلمين دروس مختلف آموزشي خود را به كمك رايانه توسط فيلم ، انيميشن و.... وابزارهاي چندرسانه اي ( بصري ، كلامي ، شنيداري وعملي) ارائه مي نمايند تا زمينه رشد همه جانبه استعدادهاي دانش آموزان را تدارك ببينند و باتلفيق به جاي استفاده  ابزاري از فناوري ا طلاعات  ويا اراإه واحد مستقل فناوري دركنار سايرواحدهاي درسي ، نسبت به كارآمد واثربخش نمودن نظام آموزشي اقدام مي شود0 به علاوه مدل هاي آموزشي مدارس هوشمند شركت فعالانه دانش آموزان را طلب مي كند0 دانش آموزاني مي توانند ازاين رويكرد فايده ببرند كه داراي تفكر خلاق ونقادانه باشند وازسطح توانايي قابل قبولي برخوردارباشند0 مدارس هوشمند محيط همكاري و رقابت هستند ومواد آموزشي وتمرينات جهت بسط اين مهارت ها دردانش آموزان طراحي شده اند0 به عبارت ديگر دراين مدارس ازروش ها اكتشافي -  حل مسإله - مشاركتي - واحد كار نيزاستفاده مي شود0تركيبي از وسايل آموزشي سنتي و رسانه هاي مبتني بررايانه درس افزارهاي مدرسه هوشمند را تشكيل مي دهند0

 

هرم سيستمي :

-  فراهم ساختن منابع متناسب بانيازمعلم ودانش آموز به صورت الكترونيكي وچاپي(كتابخانه - الكترونيكي و...........)

- فراهم ساختن سخت افزار ونرم افزارهاي موردنيازوآشنايي معلمان ودانش آموزان باآنها ( شبكه رايانه اي)

- استفاده ازپايگاه اطلاعاتي جامع آموزشي براي دسترسي سريع وساده دانش آموزان ومعلمان

-آغاز آموزش با استفاده از محتواي الكترونيكي توليد شده توسط معلم ويامحتواي استاندارد آموزشي وپرورشي

 - محيط ارتباطي بين اجزا مدرسه هوشمند ( plat form  )

- مديريت آموزشي - ارزيابي هوشمند - محيط هاي گفتگوي دانش آموزان - معلم ومدير- ارتباط با والدين نياز، به يك بستر نرم افزاري دارد كه به صورت مدل هاي مجازي به كارگرفته مي شودكه به آن plat forمي گويندكه برا ي مدرسه هوشمندباتوجه به نيازهاوشكل كاربايدبه طورمستقل تعريف گردد0

   

ارتباطات اجتماعي :   sociaL reLation ship

 

درمدرسه هوشمند به جهت رشد همه جانبه دانش آموزان درابعاد فكري ، عاطفي وانساني ارتباطات اجتماعي بالايي دارند و به عنوان نيروي كارمتفكر،داراي سواد رايانه اي درهمه زمينه ها فعال و مشاركت جو مي باشند0 و دانش آموزان به عنوان فرددرخانواده - درمدرسه با همكلاسي هاي خود و مقاطع بالاتر يا پايين ترازخود ودراجتماع مي توانندبه عنوان فردي مفيدوداراي اطلاعات روزوسواد رايانه اي مي توانند ، ارتباط سالم برقرارنمايد0 نظام آموزش و پرورش مطلوب به نظامي گفته مي شود كه حاصل آن افرادي است كه درسطوح مختلف هوشي ، روحي ، عاطفي و جسمي از تعادل وهارموني و اعتقاد به خداو ايثار براي خدا برخوردار باشند0حاصل چنين تلاشي شهرونداني خواهد بود كه ازدانش كافي واستاندارد اخلاقي ، مسووليت پذيري وتوانايي درجهت رسيدن به هرسطحي از رفاه شخصي ، همچنين مشاركت درايجاد تعادل درخانواده ، جامعه وتمامي هم ميهنان خود برخوردار باشند0

 

 سطح يادگيري  يادگيرندگان :  Lerning  experiene

 طراحي نظام آموزشي مدرسه هوشمند پيش بيني يك روان منطقي ازفعاليت هايي است كه براي رسيدن به هدفهاي مطلوب يادگيري انجام مي گيرد و شامل شناسايي وتثبيت نيازها است 0 يعني اولين گام نياز سنجي است  (needs  AssessmenT  )

 

اهداف مدارس هوشمند  :

 

  1- فراهم نمودن رشد همه جانبه دانش آموزان درابعاد ذهني - جسمي - عاطفي ورواني

  2-  ارتقاء  توانايي ها وقابليت هاي فردي

   3- تربيت نيروي كار متفكر كه داراي سواد رايانه اي باشد0

   4-  تحول درفرايند ياددهي ويادگيري نظام آموزش وپرورش

   5- ايجاد امكان مشاركت والدين ، اجتماع و بخش خصوصي درفرايند آموزشي و پرورشي.

 

 هدف نهايي از فعال نمودن مدارس هوشمند ، تربيت نيروي كاري مجهز به مهارتهاي رايانه اي و سواد اطلاعاتي است كه بتوانند نيازهاي زندگي در دنياي اطلاعاتي جديد را برآورده كنند. (7)

ويژگي هاي مدارس هوشمند:

مدارس هوشمند داراي ويژگيهاي زير هستند:

1-يك برنامه آموزشي گسترده كه تواناييها و نيازهاي متفاوت همه دانش آموزان را در برمي گيرد.

2-فضاي آموزشي مناسب و سودمند براي يادگيري

3-مشاركت و حمايت سطح بالاي والدين و جامعه

دانش آموزان پس از اتمام دوره تحصيلي در مدارس هوشمند واجد توانمنديهاي زير مي شوند :

1- خلاق و نوآور در فرايند تفكر

2-ماهر در ارتباط با تكنولوژيهاي نوين

3- قادر به دستيابي و مديريت اطلاعات.(5)

 

(9)

راهبردها و خط مشي ها :

- تاكيد بر مهارتهاي فكر كردن

- تدريس ارزشها و زبان از طريق آموزش

- فراهم نمودن محيط ياد دهي - يادگيري

- فراهم كردن انواع شيوه هاي آموزشي برا ياستعدادهاي مختلف

- آگاهي دادن به اولياء در مورد آنچه در مدرسه واقع شده است .

- فراهم كردن فرصتهاي همكاري افراد جامعه با مدرسه

 

اركان مدرسه هوشمند:

 

1- محيط ياددهي  يادگيري : اين محيط چهارحوزه راتحت پوشش خود قرارمي دهد

الف - برنامه درسي         ب- روش تدريس          ج- ارزيابي            د- محتوا

  2- مديريت : منابع وفرايندهاي موردنياز محيط ياددهي- يادگيري را پشتيباني وحمايت مي كند0

3-  مسوليت هاي افراد ومهارت هاي مورد نياز:  دررويكرد سيستمي مديران تبديل به مديران يادگيري ومسوولان تبديل به مديران آموزشي خواهندشد0

4-  فناوري : ايجاد محيط ياددهي - يادگيري مديريت و ارتباطات بيروني راه حل هاي مبتني برفناوري را الزامي مي كند0                               

رويكرد سيستمي  فراگردي است كه با استفاده ازآن مي توان به تشخيص نيازها شناسايي مسائل تعيين شرايط حل مسإله وتعيين راه حل هاي مطلوب از بين امكانات مختلف وانتخاب روش ها و ابزارها اقدام نمود تا نيازها كاهش يا رفع گردند0

  ويژگي هاي اركان مدرسه هوشمند:

فلسفه‌ي آموزش در اين مدارس به اين موضوع تاكيد دارد كه هر كس توانايي بيشتري دارد، مي‌تواند بيشتر ياد بگيرد و برنامه‌ي آموزش نيز طوري طراحي مي‌شود كه تمامي ‌نيازها و توانايي‌هاي متفاوت دانش آموزان را پوشش مي‌دهد واين در واقع يكي از شعارهاي بزرگ آموزش و پرورش است كه متاسفانه نتوانستيم آن را عملي كنيم. ارزيابي در اين مدارس به صورت مستمر صورت مي‌گيرد و آموزش مطلوب را پشتيباني مي‌كند و معلمان و مديران با تجربه‌ي حرفه‌يي در مدارس هوشمند از توانمندي‌هاي اولياء در جهت كمك به امر آموزش بهره گيري مي‌كنند. مدارس هوشمند ، مدارس كامپيوتر bace نيست. در اين مدارس، سيستم آموزش و پرورش هوشمندانه نسبت به هر دانش آموز تغيير مي‌كند و هر دانش آموز متناسب با استعداد و توانايي خود ياد مي‌گيرد.(3)

محيط ياددهي - يادگيري

الف – برنامه درسي

اصول حاكم بر برنامۀ درسي در اين مدرسه به شرح ذيل مي باشد :

1- طراحي براي كمك به دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل

2-يكپارچه سازي دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل

3-يكپارچه سازي دانش . مهارتها و ارزشها از طريق برنامۀ درسي ( باپروژه اي نمودن فعاليتها ي مربوط به محتوا )

4-نظم و تداوم در آموزش

5-ايجاد نگرشها ي مناسب در استفاده از فناوري

6- دسترسي همه دانش آموزان به آموزش مطلوب

 ديدگاه برنامه درسي :

-معني دار بودن : همۀ دانش آموزان مفاهيم آموزش را درك مي كنند تا مقصود از آموزش خود را بدانند .

-مسئوليت اجتماعي : از وضايف و مسئوليتهاي خود در جامعه آگاه مي شود . نسبت به مردم احساس مسئوليت مي كنند .

-باز خورد برنامه درسي : برنامه درسي بايد در دانش آموز مهارت و نگرش نقادانه و خلاقيت مثبت ايجاد كند .

-همه جانبه بودن : برروي رشد همه ابعاد انساني تاكيد مي كند و به دانش آموزكمك مي كند كه روابط بين موضوعات مختلف را درك كند .

-عدم محدوديت : برنامه درسي محدود كننده نيست . اولا" دائما" برنامه هاي موجود بازنگري    مي شود . ثانيا" به دانش آموزان اجازه مي دهد از برنامۀ درسي خود فراتر گام بردارند.

-هدفداري : برنامه درسي از فناوري به عنوان يكي از وسايل انتقال دانش استفاده  مي كند و به دانش آموزان نيز مهارت استفاده از فناوري را براي رفع نياز خود را مي آموزد.(6)

ب - روش تدريس:

روش تدريس در اين مدرسه. دانش آموز محور خواهد بود.

اصول حاكم برروش تدريس به شرح ذيل مي باشد :

1- فراهم كردن تركيبي از روشهاي يادگيري براي اطمينان از رشد همه جانيه استعدا ها و قابليتهاي دانش آموز  به منظور :

الف - تشويق يادگيري و ارتقاء  خلاقيت

ب - دانش آموز محوري فعاليتها و ارتقاء تواناييهاي فردي

2-فراهم نمودن انواع روشهاي آموزشي براي ارتقاء يادگيري :

3-هدايت كلاس با روشهاي مختلف ياددهي - يادگيري

با توجه به دانش آموز محور بودن  مدرسه هوشمند  نقش دانش آموز مهمتر مي باشد به صورتي كه :

 - درتعيين اهداف آموزشي دانش آموز با راهنمايي معلم خود اهداف را شكل مي دهد.

- درتعيين وظايف آموزشي به پيشنهاد معلم وظايف توسط دانش آموز تعيين مي گردد.

- در انتخاب منابع دانش آموز منابع خود را در نظر مي گيرد و از معلم در مورد آنها نظر مي خواهد.

ج - ارزيابي

ارزيابي در مدرسه به صورت هوشمند ودر برخي دروس با توجه به نوع درس غير هوشمند  مي باشد .

ويژگيهاي ارزيابي :

1-جامعيت

2-اجرا در انواع شكلها

3- روشهاي چند گزينه اي   

4- به موقع بودن   

5-دانش آموز محوري   

6- استمرار

- حيطه ارزيابي در مدرسه هوشمند جامع مي باشد و علاوه بر ارزشيابي پاياني آمادگي و پيشرفت را نيز در بر مي گيرد و اين روش اطلاعات گوناگوني در مورد توانايي ها و نوع يادگيري دانش آموز ارائه مي دهد:

1- ارزشيابي ورودي = سنجش سطح دانش و توانايي.

2- ارزشيابي  مستمر = اندازه گيري پيشرفت دانش آموز براي سنجش قوت ها و ضعف هاي موجود.

3- ارزشيابي پاياني = با توجه به سيستم آموزشي حاضر اين ارزشيابي به صورت كتبي از ميزان يادگيري دانش آموز به عمل مي آيد .

- ارزيابي به شكلهاي مختلف طراحي مي شود : ارزيابي در كلاس ارزيابي مدرسه اي ارزيابي متمركز .

- ارزيابي در كلاس : اين نوع ارزيابي در حين آموزش و پس از آموزش مي باشد .

- ارزيابي مدرسه اي : اين نوع ارزيابي در پايان هربخش درسي مي باشد.

- ارزيابي متمركز : اين نوع ارزيابي هر زمان كه دانش آموز اعلام آمادگي كند به صورت يك پروژه ارائه مي گردد.

د - محتوا

در اين مدرسه محتوا به دو شكل مي باشد :

1-محتواي تهيه شده با استانداردهاي لازم ( ازطريق آموزش و پرورش )

2-محتوايي كه معلم توليد مي نمايد.

به طور كلي محتوا بر اساس چهار شاخص اصلي شكل مي گيرد:

1كيفيت فني

2-جذابيت                                    

3-كيفيت آموزشي 

      4- تطابق با برنامه درسي

 مديريت :

مديريت كارا و اثر بخش كه بتواند منابع و فرآيندهاي مورد نياز براي پشتيباني تدريس و يادگيري را هدايت نمايد.

اصول حاكم بر مديريت مدرسة هوشمند:

1- اداره امر آموزش مدرسه

2- افزايش مشاركت والدين و جامعه

3- مديريت معلمان توانمند و متخصص

4- خصيص منابع به نفع حداكثر دانش آموزان

5- فراهم آوردن محيطي سالم در مدرسه

6- اطمينان از امنيت مدرسه و كاركنان آن

7- بهره برداري از فناوري و اداره آن به طور كارآمد و اثر بخش

  وظايف مدير:

1- رهبري مدرسه

2- ارتباطات مناسب با والدين و جامعه

3- سياستگذاري در راستاي اهداف آموزش و تربيتي

4-مديريت برنامه آموزش متناسب با محيط ياددهي - يادگيری

امور دانش آموزان:

1- تهيه سيستم جامع اطلاعات دانش آموزان به منظور ذخيره سازي بازيابي و گزارش دهي همه اطلاعات دانش آموزان .

2-  تسهيل فرآيند ثبت نام

3- مشاوره و رسيدگي به امور آموزشي و تربيتي دانش آموزان

4- مديريت آزمون ( شكل . نوع . صحت . نتايج )

5- پيگيري امور بهداشت . بيمه و غيره

منابع آموزشي:

1- آشنايي با استفاده از پايگاه اطلاعاتي جامع آموزشي براي دسترسي سريع و ساده دانش آموزان و معلمان .

2- فراهم ساختن منابع متناسب با نياز معلم و دانش آموز به صورت الكترونيكي و چاپي ( كتابخانه الكترونيكي و........)

3- آشنايي با نرم افزار هاي آموزشي .

4- تدوين برنامه درسي متناسب با منابع آموزشي .

امور مالي:

1- سيستم  جامع حسابداري با توانايي توليد گزارشهاي مورد نياز به صورت خودكار.

2- بازرسي و كنترل جامع براي اطمينان از كاركرد درست نظام  مدرسه.

3- بودجه ريزي سالانه و برنامه ريزي بلند مدت .

 

منابع انساني :

1- برنامه ريزي معلمان ( زمان بندي - ارزيابي )

2- ايجاد سيستم جامع منابع انساني ( كارگزيني - آموزشي - تحصيلات - مرخصي ها - مهارت آموزي ).

3- ارتقاء نيروي انساني ( مديريت برآموزش معلمان كادر اداري )

4- اداره برنامه كاري كاركنان بوسيله دسترسي آسان به اطلاعات .

امنيت:

1- ايجاد ايمني مناسب براي دانش آموزان با سنين و نيازهاي مختلف

2- ايجاد امنيت اطلاعات و دسترسي محدود فقط براي پرسنل مسئول

3- تامين امنيت فيزيكي تجهيزات IT

4- تامين امنيت فيزيكي اقلام مدرسه

فناوري:

1- نظارت برپياده سازي اجزاء فناوري در مدرسه

2- برنامه ريزي واقع گرا براي توسعه قابليتهاي IT

3- نظارت و هماهنگي لازم براي پشتيباني از اجزاء فناوري

4- آموزش فناوريها

  مسئوليتها و مهارتهاي حرفه اي

مدير:

مدير اين مدرسه در اداره مدرسه با اطلاعات و فرآيتدهاي هماهنگي سركار دارد . اثر بخشي مديريت در مدرسه هوشمند از طريق استفاده از فناوري اطلاعات ني باشد . مدير مدرسه بايد تحت آموزش مداوم فناوري اطلاعات باشد تا در اداره تجهيزات و فناوري و روشها توانمند گردد.

نكته : منظور از مهارتهاي اوليه IT شامل آشنايي با  ICDL ( word ، power point) ومهارتهاي  استفاده از محيط WEB مي باشد.

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارتهاي اوليه  IT  ( word ، power point)

- نرم افزارهاي چند رسانه اي مرتبط با آموزش ( محتواهاي درس )

- نرم افزارهاي آموزشي و كمك آموزشي درسي ( طلاعات اوليه )

- نرم افزارهاي ويژه مديريت ( بانك هاي اطلاعاتي مرتبط )

- نرم افزارهاي اداري مانند ( نرم افزارجامع مدرسه )

نقش ها و مسئوليتها:

- تنظيم اهداف قابل حصول براي مدرسه با بررسي نيازهاي دانش آموزان ،اولياء و مردم

- برنامه ريزي براي ارتقاء دائمي مهارتهاي كاركنان اداري در زمينه كاربرد رايانه در امور اداري

- برنامه ريزي راهبردي براي فعاليتهاي محوله به مدرسه

- تبادل نظر با معلمان در مورد چگونگي بهبود شيوه هاي ياددهي - يادگيري در دنياي پر تحول امروزي

مهارتها :

- بكرگيري و عملياتي كردن تئوريهاي مديريت

- مهارتهاي خود رهبري ، انگيزش ، نوآوري ، خلاقيت ، كار گروهي

- توانايي استفاده از فناوريهاي مربوط در اداره مدرسه

- رهبري آموزشي

- كاربرد نرم افزارهاي چند رسانه اي  و مديريتي

 معلمان :

معلمان در مدرسه هوشمند نقش هدايتگر را دارا هستند . در اختيار قراردادن منابع و تشويق دانش آموزان و امر هدايت آموزش در مدرسه به عهده معلمان مي باشد و دانش آموز يادگيري را خواهد آموخت . مهارتها و آموزش دقيق و كارآمد معلمان عاملي مهم و نياز اساسي در مدرسه هوشمند مي باشد .

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارت IT  ( word ، power point)

- كاربرد فناوري در فرآيند ياددهي - يادگيري ( برنامه درسي ، روش تدريس ، محتوا و ارزيابي )

- نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

نقشها و مسئوليتها:

- برنامه ريزي و تدارك امور تدريس

- مديريت فناوري آموزشي

- رسيدگي به وظايف تخصصي در محيط ياددهي - يادگيري

- ارائه آموزش اثر بخش

مهارتها:

طراحي آموزش

- فرآيند مديريت كلاس

- ارزيابي يادگيري دانش آموز

- انتخاب منابع متناسب با دانش آموز

- استفاده مناسب از فناوري در امر آموزش

كاركنان اداري :

كاركنان اداري مدرسه كه مسئوليت آنها شامل نگهداري پرونده هاي دانش آموزان ، كاركنان ( آموزشي و غيرآموزشي ) ، امور مالي ،

روابط عمومي مدرسه ، انبار مدرسه و امور مربوط به رفاه دانش آـموزان و كاركنان مي باشد .

در مدرسه هوشمند اين وظايف به كمك فناوري انجام مي شود . كاركنان مدرسه بايد با نحوه اتوماسيون اداري آشنا باشند ، در واقع آنها بايد با مهارتهاي اوليه  IT  ( word ، excel)و واژه پردازها و صفحه گسترده ها  آشنا باشند.

آموزشهاي مورد نياز:

- مهارتهاي پايه IT  ( word، excel)

- نرم افزار هاي مديريتي

نقشها و مسئوليها :

-  امور مالي مدرسه

- نگهداري پرونده دانش آموزان و كاركنان

- اداره امور مربوط به رفاه دانش آموزان و كاركنان

مهارتها :

- مهارت در IT  ( word، excel)

- كاربرد واژه پردازها

- كاربرد نرم افزارهاي مديريتي

  مسئول كارگاه رايانه :

حضور يك نفر هماهنگ كننده امور رايانه و فناوري در مدرسه الزامي است .همچنين اين فرد مسئوليت راهمايي و كمك به آموزش معلمان در آموزش كارآمد با استفاده از فناوري را بر عهده دارد . در نتيجه مسئول كارگاه رايانه بايد معلمي ، با توانايي استفاده از IT در زمينه آموزشي و مديريتي باشد.

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارتهاي پايه و تخصصي IT

- بكارگيري IT در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

- خلاقيت و نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

- ايفاي نقش به عنوان راهنما و پشتيبان آموزشي

- كمك به برنامه ريزي ارتقاء فني مداوم مدرسه و اعضاي آن

- آشنايي با سخت افزار و شبكه

نقشها و مسئوليتها:

- حل مشكلات فني و شبكه و رايانه ها

- پاسخ به نيازهاي معلمان در مورد مسائل فني در كلاس درس

- همكاري با مدير در بكارگيري نرم افزارهاي مديريتي

- كمك در انتخاب و ارزيابي محتواهاي الكترونيك

- راهنمايي و آموزش معلمان در آموزش كارآمد از ابزارهاي فناوري

- نظارت بر نگهداري همۀ تجهيزات فني

- ارتباط با ستاد پشتيباني فني مدارس در خصوص تعمير ، جايگزيني و ارتقاء فني تجهيزات در موارد لزوم .

- حفظ همگامي با توسعه فناوري .

مهارتها :

- مهارتهاي پايه تدريس

- مهارتهاي پايه IT

- مهارت در بكارگيري ابزارهاي فناوري براي جمع آوري اطلاعات ، آموزش ، فرآيند مديريت و ارتباطات

اولياء دانش آموزان:

والدين  دانش آموزان نقش اساسي در دست يابي به اهداف مدرسه و رشد متوازن و كلي دانش آموزان ايفاء مي كنند . افزايش مشاركت والدين در فرآيندهاي آموزشي اين مدرسه از اولويتهاي مهم مي باشد . والدين مي توانند به عنوان منابع آموزشي تلقي مي شوند و اين مشاركت در فرآيند مادام العمرآنها نيز مفيد خواهد بود.

 

راهبردها و خط مشي ها :

- برنامه كلي براي والدين دانش آموزان مدرسه

- رسانه ها ( چاپي - الكترونيكي )

- نمايش و ارائه دستاوردها

- برگزاري نشستهاي مستمر در مورد نقش والدين در فرآيند تربيت دانش آموز

 - برگزاري دوره هاي IT براي اوليا ء ( به صورت محدود )

- جلسه ماهانه و تشكيل گروههاي پشتيباني

- اردوهاي IT در مدرسه

- تابلوي اعلانات اولياء در سايت مدرسه

- صفحه ويژه والدين در سايت مدرسه

نقشها و مسئوليتها:

- تامين نيازهاي آموزشي فرزند خود

- پيگيري مراحل پيشرفت فرزند خود

- راهنمايي ، ايجاد انگيزش ، مشاوره با فرزند خود

- پشتيباني از فعاليتهاي مدرسه

مهارتها :

- توانايي استفاده ز پايگاه اطلاعاتي مدرسه

- آشنايي با فرآيندهاي آموزشي

 فناوري:

شبکه رايانه اي :

شبكه اي از رايانه ها كه در آن بتوان منابع را به اشتراك گذاشت يكي از اساسي ترين بخش هاي مدرسه هوشمند مي باشد . شبكه در يك مدرسه هوشمند بخش هاي مختلف مدرسه را تحت پوشش قرار مي دهد. اين بخشها شامل دفاتر مدير، كاركنان اداري ، معلمين و كلاسهاي درس ،  كتابخانه و محل ورود و خروج دانش آموزان مي باشد.

نظر به اهميت شبكه توجه به امنيت چنين شبكه اي مهم و حياتي است ، امنيت شبكه چه در بعد محرمانه بودن و چه در بعد حفظ اطلاعات ، بايد با توجه به استانداردهاي لازم تعريف گردد.

محتواي الكترونيكي :

محتواي الكترونيكي اصلي ترين بخش در آموزش الكترونيكي در يك مدرسه هوشمند مي باشد . يك محتواي الكترونيكي بايد از استاندارهاي  مشخصي برخوردار باشد تا بتواند ارتباط با مخاطب را به خوبي برقرار نمايد. توليد محتواي الكترونيك از طريق معلم يا سازمان آموزش و پرورش انجام مي پذيرد، كه در هر دو صورت رعايت استانداردها لازم است .

محيط ارتباطي بين اجزاء مدرسه هوشمند (platform)مديريت آموزشي ، ارزيابي هوشمند ، محيطهاي گفتگوي دانش آموزان ، معلم و مدير، ارتباط با والدين ، نياز به يك بستر نرم افزاري دارد. اين بستر كه به صورت مدلهاي مجازي به كار گرفته مي شود platform نام دارد كه براي مدرسه هوشمند با توجه به نيازها و شكل كار بايد به طور مستقل تعريف گردد .

 

آموزش و پرورش:

تجهيز مدارس:

آموزش و پرورش به منظور پيشبرد اهداف آموزشي از طريق الكترونيك ، نياز دارد كه مدارس مجهز به فناوري داشته باشد ، مدرسه هوشمند به عنوان يك مدرسه الكترونيك كامل بايد از تجهيزات رايانه ، شبكه ، نرم افزارهاي مورد نياز غني گردد تا بتواند به اهداف مورد نظر خود دست پيدا نمايد .

تهيه و استاندارد سازي محتوا:

از وظايف آموزش و پرورش تهيه محتواي متناسب با اهداف و سياستهاي آموزشي كل كشور مي باشد . ايجاد استانداردهاي لازم در اين زمينه از اصولي ترين راهبردها است تا با ارائه اين استانداردها بتوان محتواهاي توليد شده در بخش خصوصي و دولتي را محك زد و از آن در مدرسه هوشمند استفاده نمود .

 

قوانين لازم براي مدارس هوشمند:

در برخي از بخش هاي مدرسه هوشمند نياز به تغيير قوانين و اعمال سياستها ي جديد مي باشيم كه اين كار دشوار ، بايد در طول زمان و با در نظر گرفتن شرايط فرهنگي كشور صورت پذيرد. از جمله بخشهايي كه در آن نياز به تغيير قوانين مي باشد :  

 الف )- بخش ارزيابي      ب )آموزش در بخش تربيت معلم     ج )- ساماندهي تجهيز مدارس

پشتيباني از مدارس هوشمند:

با توجه به اينكه مدارس هوشمند در حال تغيير ساختار آموزش در كشور مي باشند . حمايت از اين طرح داراي اهميت ويژه اي است ، پر واضح است كه استفاده ابزار توانمند فناوري در زمينه آموزش مي تواند قابليتهاو استعدادهاي دانش آموزان را به منصه ظهور برساند .

ارزشيابي از مدارس هوشمند با در نظر گرفتن مدارس گواه  وظيفه مهم آموزش و پرورش ارزشيابي و اعلام نقصها و ضعفهاي مدارس هوشمند مي باشد كه خود بايد داراي استانداردهاي لازم باشد كه بايد به بخش مربوطه در آموزش و پرورش ارجاع گردد.(6)

 ده اصل کليدي آموزش در مدارس هوشمند:

1. مديريت به جاي مالکيت (اصل دسترسي)

در روزگار جديد، داشتن اطلاعات، قدرت نيست. بلکه دسترسي به اطلاعات قدرت محسوب مي شود. همه عملکردهاي ما بايد به گونه­اي تغيير يابد که فرآيند انباشت اطلاعات، به توانايي مديريت داشته ها و ورزيدگي درکسب و دسته بندي اطلاعات تبديل شود.

2. تحصيل به جاي تدريس (اصل تحصيل)

 فرايند فعلي آموزش، يکسويه و کند است. درمدارس هوشمند بايد به تدريج فرآيند «تدريس» به فرآيند «تحصيل » مبدل شود ودانش­آموز، خود به کشف و استنباط مطالب بپردازد.

 3. کايزن (اصل تغييرتدريجي)

هيچ فرآيندي، دفعي و مطلق نيست و همه چيز در بازه هاي زماني به وجود مي آيد. لذا شرط لازم براي رسيدن به نقطه ي مطلوب، «درمسير بودن» و شرط کافي براي رسيدن به وضعيت مطلوب، «حرکت کردن» است.

4. مسلط بودن بر ابزار به جاي مقهور ابزار بودن (اصل سلطه تکنيکي )

 مدارس هوشمند ، مدارس«کامپيوتر محور» نيستند؛ بلکه مدارس«فهم محور» هستند. تمامي امکانات و تجهيزات تکنولوزيک بايد در خدمت عميق کردن فهم و دانايي دانش آموز باشد. فن آوري هاي نوين آموزشي، هدف نيستند؛ بلکه وسيله هستند.لذا ضروري است متوليان اداره ي مجموعه هاي هوشمند ، به تناسب موقعيت، بر اين ابزارها تسلط داشته باشند.

5. جايگزين هاي مناسب به جاي وابستگي مطلق (اصل نفي تعلق)

ابزارهاي پيشرفته، خالي از نقص و ضعف نيستند و هر مشکل پيش پا افتاده اي مي تواند در هر لحظه، دسترسي به آن ها را محدود و مسدود کند. لذا نبايد اسير و مسحور کامپيوتر شد و بايد آماده ي هر مسئله و مشکلي بود.بايد به فکر جايگزين هاي مناسب و فوري باشيم.

6. ايده ي پيشرفته به جاي ابزار پيچيده (اصل ايده محوري)

ابزارهاي گسترش و تعميق فهم، تنها منحصر به فن آوري هاي پيشرفته نيست و هر وسيله ي ساده اي ممکن است ما را به اين هدف برساند. مهم طرح و ايده ي انجام کار است.

7. مربي به جاي معلم (اصل تربيت )

آموزش بايد از حالت تک بعدي خارج شود و جايگاه معلم از متکلم وحده به سوي مدير و مشاور و حتي همکار دانش­آموز تغيير يابد. کلاس درس نيز به اتاقِ داراي ميز و نيمکت محدود نمي شود و هر مکان و فرصت ديگري در مدرسه،کلاس درس خواهد بود.

8. انگيزش به جاي اجبار (اصل جستجو)

اگر تلاش و حرکتي از سمت دانش آموز صورت نگيرد، عملاً فرايند «تحصيل» رخ نخواهد داد. دانش آموز بايد در جستجوي دانش و علم باشد. لذا ايجاد انگيزه ي يادگيري در دانش آموز از اولويت بالايي برخوردار است.

 

9. عمل گرايي به جاي نظريه پردازي (اصل توانايي محوري)

ملاک ارزيابي دانش آموز در مدارس هوشمند ، علاوه بر دانايي بايد بر توانايي متکي باشد.
يعني لزوماً «بيشتر دانستن» ملاک «بهتر بودن» نيست؛ بلکه «بهتر به کار بستن» اصل است و داشتن حدنصاب دانش کافي است.

10. عدالت به جاي مساوات (اصل تناسب )

توجه به تفاوت سطح دانش آموزان و تعيين تمرين و تکليف و ارزيابي متناسب اهميت زيادي دارد.
با رعايت حدنصاب ها، صرفاً سرعت و شتاب رشد مهم است.(2) 

  

منـــابـع:

 

1-www.aghaeeschool.com

2-www.gfarian.com

3-www.itkhabar.com

4-www.itmanagment.persianblog.ir

5-www.rayazeytoon.com

6-www.tehranedu.com

7-www.tehranedu1.ir

8-www.we-one.com